Mənbə kodu bütün proqram təminatının malik olduğu və proqram təminatını yaratmaq üçün onun kodlaşdırılması zamanı istifadə olunan ən əsas koddur. Proqramçılar və ya kodlaşdırmanı həyata keçirən proqramçılar tətbiqi proqram təminatının nəticəyönümlü şəkildə işləməsini təmin edirlər. Bu çərçivədə həyata keçirilən kodlaşdırma həm də məntiqi əsas, tətbiqə xas tələblər və proqram təminatının təhlükəsizliyi kimi bir çox fərqli dəyişəni nəzərə almalıdır. Mənbə kodu təhlili kodlanmış və ya davam edən proqram təminatının hər mərhələsində edilə bilər.
Bununla belə, xərcləri azaltmaq və daha diqqətli nəticələr əldə etmək üçün proqram təminatının, yəni kodlaşdırma mərhələsi başa çatdıqdan dərhal sonra istifadəyə verilməsi ən uyğun yanaşmadır. Mənbə kodu təhlili çətin və çox geniş perspektivli analiz növüdür. Mənbə kodu təhlilinin çətin və uzunmüddətli xarakteri bu sahədə təklif olunan xidmətlərdə yüksək səviyyəli proqram təminatı və kodlaşdırma bilikləri ilə yanaşı bəzi xüsusi bacarıqlar tələb edir. Proqram mühəndislərimizin mənbə kodu təhlili üzrə geniş təcrübəsi, onların bilikləri ilə birləşərək, ən aşağı qiymət, ən sürətli nəticə müddəti və diqqətli həllər təklif etmək potensialımızı yaradır.
Mənbə kodu təhlili nədir?
Proqram təminatını təşkil edən mənbə kodları, adından da göründüyü kimi, proqram təminatını yaratmaq üçün proqram tərtibatçıları tərəfindən yaradılan əsas kodlardır. Statik və dinamik kodlar mənbə kodları ilə birlikdə proqram təminatının işləndiyi məqsədə uyğun nəticələr çıxarmağa imkan verən proqramlaşdırma layihəsini təşkil edir. Dilimizə “Proqram təminatının İnkişafı Həyat Dövrü” kimi tərcümə olunan SDL proqram təminatının yaradılması proseslərinin əsas addımlarını, həmçinin müvafiq və vacib tikinti bloklarını müəyyən edir. Mənbə kodlarının yaradılması və mənbə kodunun təhlili mərhələləri proqram təminatının inkişafının həyat dövrünün ən mühüm mərhələlərini təşkil edir.
Ümumiyyətlə, kodlaşdırma və inkişaf prosesi başa çatmış proqram təminatının mənbə kodu təhlili onun təqdim edilməsindən dərhal əvvəl aparılmalıdır. Proqram təminatının inkişaf prosesi zamanı istənilən mərhələdə həyata keçirilə bilən mənbə kodu təhlili proqram təminatının hazırlanması prosesinin ilkin xərcləri və kodlaşdırma müddətinin uzanması kimi əlavə nəticələrə səbəb olur. Bu səbəbdən proqram təminatının inkişaf mərhələsinin sonunda və istifadəyə verilməzdən əvvəl mənbə kodu təhlili tez-tez istifadə edilən bir üsuldur. Bu mərhələdə edilən mənbə kodu təhlili proqram təminatının mənbə kodunun istismara açıq olan bütün detallarının müəyyən edilməsini təmin edir. Tətbiqin əsasını təşkil edən mənbə kodlarında ciddi və uzunmüddətli yoxlama birbaşa həyata keçirilir. Bu təhlil prosesi tətbiqin funksionallığı, dizayn detalları kimi sahələrlə məşğul olmur. Bunun əvəzinə, o, birbaşa təhlükəsizlik zəifliklərinə diqqət yetirir.
Bir çox fərqli aspektdən nəticəyönümlü həllərin işlənib hazırlanmasına yönəlmiş proqram təminatının hazırlanması prosesinin strukturu proqram təminatı tərtibatçılarının sıx və yorucu iş tempinə malik olmasına səbəb olur. Mənbə kodlarının yaradıldığı anda bir çox dəyişənə görə məntiqi və analitik uyğunluğa malik olması proqram təminatı tərtibatçılarının diqqət yetirdiyi mövzudur. Bununla belə, qeyri-adi sürətlə inkişaf etməyə davam edən proqram dünyası həm də müxtəlif standartlara riayət edən proqram tərtibatçılarının yalnız təcrübə ilə əldə edə biləcəkləri biliklərlə nəticələnir. Başqa sözlə desək, hər bir proqram təminatının hazırlanması prosesi həm də proqram təminatçısı üçün yeni məlumat mənbəyi yaradır.
İşə başlamazdan əvvəl proqram təminatının mənbə kodlarının hazırlanması zamanı istifadə edilən mənbə kodları bir çox cəhətdən təhlükəsizlik zəiflikləri yaratmaq potensialına malikdir. Mənbə kodu analizini həyata keçirən proqram mühəndislərimiz bütün mənbə kodlarının müxtəlif aspektlərdən ətraflı təhlil edilməsini təmin edirlər. Uzun və yorucu bir proses olan mənbə kodu təhlili zamanı digər testlərdə olduğu kimi müxtəlif test ssenarilərindən istifadə üsulu tətbiq edilmir. Bundan əlavə, tətbiqin istifadə məqsədi və funksionallığı mənbə kodu təhlili baxımından həlledici deyil. Mənbə kodunun bilavasitə proqram təminatında ola biləcəyi zəifliklərin ətraflı təhlili aparılır. Müəyyən mənada vasvası və uzunmüddətli iş nəticəsində hazırlanmış proqram təminatının bütün mənbə kodlarının yenidən nəzərdən keçirilməsi və eyni diqqətlə araşdırılması təmin edilir. Mümkün təhlükəsizlik zəiflikləri ilə yanaşı, məntiqi xətalar da aşkar edilir.
Niyə mənbə kodu təhlilinə ehtiyacınız var?
Bütün proqram təminatının daim üzləşdiyi böyük problem, məlum olduğu kimi, zəif kimi təsvir edilə bilən, istismara açıq olan hissələrdir. Təhlükəsizlik zəiflikləri kimi də təyin olunan bu zəifliklər, əslində proqram tərtibatçılarının davamlı olaraq təkrarlanan bir növ müharibəsi nəticəsində yaranır. Hər bir proqram təminatının inkişafı və hətta hazırlanmış kodlaşdırma, zəif cəhətlərindən istifadə etmək istəyən digər proqram tərtibatçıları tərəfindən bu proseslərin tərsinə işləməsi ilə nəticələnir. Buna görə də, o, həm kodlaşdırma, həm də daha keyfiyyətli həllər ortaya çıxaran proqram təminatının yaradılması prosesləri nəticəsində formalaşır. Eyni zamanda, hər bir proqram təminatının funksionallığı ilə yanaşı, onun təhlükəsizlik infrastrukturu da böyük əhəmiyyət kəsb edir. “Mənbə kodu təhlili niyə lazımdır?” Suala cavab verərkən təhlükəsizlik və mənbə kodu nəzərə alınmalıdır. Çünki mənbə kodu təhlili prosesində proqram təminatının funksiyalarına və funksional nəticələrinə yanaşma yoxdur.
Tədqiqat məsələsidir ki, o, birbaşa mənbə kodlarının hazırlanması zamanı mümkün məntiqi problemlər və təhlükəsizlik zəiflikləri yaradıb. Mümkün təhlükəsizlik zəifliklərinin proqram təminatçısı tərəfindən fərqinə varılmasını təmin edən bu proses, açığı aradan qaldırmaq üçün yeni kodlaşdırmanın edilməsini təmin edir. Bu, həm də proqram təminatı istehsalçısının yeni bilik və təcrübələrinin yaradılmasına kömək edir. Mənbə kodunun yaradılması zamanı tərtibatçı bütün növ proqram həllərində daha diqqətli və daha təchiz olunmuş nəticələr yaratmaq potensialını inkişaf etdirir. Proqram təminatının istifadəçi tərəfindən istifadəsi zamanı mənbə kodunun təhlili zamanı bütün mümkün mənbə kodu təhlükəsizliyi zəiflikləri müəyyən edilmiş və aradan qaldırılmışdır. Bu sayədə proqram təminatının istifadəçilər tərəfindən funksional şəkildə istifadə edilməsi və gözlənilən nəticəni yaratması təmin edilir. Müəyyən mənada ilk və möhkəm təməlləri əhatə edən divarların davamlılığı və həllinə töhfələri gücləndirilir.
Mənbə kodları proqram təminatının əsasını təşkil edən tikinti blokları olduğundan, təhlükəsizliyə ən böyük həssaslıq göstərmək qaçınılmazdır. Bununla belə, kodlaşdırma mərhələsində tətbiqlərə çox fərqli pəncərələrdən baxaraq bütünlük təmin etməyə çalışan proqram təminatçıları çox vaxt təhlükəsizlik baxımından kifayət qədər standartlara malik olmayan kodlaşdırmaya səbəb olurlar. Mənbə kodlarında da bəzən məlumat çatışmazlığı, bəzən məntiqi harmoniya çərçivəsində diqqətdən kənarda qalması, bəzən də daim inkişaf edən proqram dünyasının yeniliklərinə qarşı kifayət qədər müdafiəyə malik olmaması səbəbindən təhlükəsizlik problemləri mümkündür. Hər bir ssenaridə təhlükəsizliyin təmin edilməsi, eləcə də proqram təminatının funksionallığı istifadəyə verilməzdən əvvəl yerinə yetirilməli olan meyarlardır.
Mənbə kodunun təhlükəsizliyi proqram təminatının təhlükəsizliyi standartlarında həlledici və əsas rola malikdir. Buna görə də mənbə kodunun təhlili prosesi proqram təminatının mürəkkəb kodlaşdırma strukturunun ətraflı araşdırılmasını tələb edir. Bu baxış zamanı kodları bir çox müxtəlif əsaslarla nəzərdən keçirmək lazımdır. Bu səbəbdən proqram mühəndislərimiz tərəfindən həyata keçirilən mənbə kodu təhlili prosesi uzun və çox çətin bir prosesdir. Bununla belə, bu proses həm layihə sahibinə, həm də kodlaşdırıcılara yeni bilik və təcrübə əldə etməyə imkan verir. Müəyyən mənada sektor inkişafının ən mühüm hərəkətverici qüvvələrindən birini təşkil edir. Lakin, əlbəttə ki, ən əsas nəticə proqram təminatının təhlükəsizlik təməlinin konsolidasiyasıdır. Mənbə kodlarının müxtəlif standart xüsusiyyətlərə malik olması zərurəti, tətbiqi inkişaf prosesinin aşağıdakı şəkildə müəyyən bir xətt üzrə məhdudlaşdırılmasına səbəb olur. Lakin bu vəziyyət proqram təminatçılarının bacarıq və bacarıqları, eləcə də onların bilik və avadanlıqları ilə aradan qaldırıla bilən başqa bir mövzu yaradır.